คุณจำความใฝ่ฝันในวัยเด็กของตัวเองได้ไหม?
ในวันที่โตเป็นผู้ใหญ่ความฝันพวกนั้นได้กลายเป็นจริงหรือเปล่า?
เราเองก็อาจจะอยากเป็นนักบิน อยากเป็นนักกีฬา อยากเป็นนายกรัฐมนตรี และความฝันอื่นๆ อีกมากมายเท่าที่จะสามารถจินตนาการไปถึง แต่พอเติบโตขึ้นมา กลับสับสนว่าควรจะเรียนคณะอะไร? ฝึกงานที่ไหน? หรือทำอะไรต่อดี? หรือไม่ก็เป็นคำถามที่ว่าเมื่อไรเงินเดือนจะออก ทั้งที่เราก็รู้วันที่เงินเดือนออกอยู่แล้วก็ตาม
นั่นจึงกลายเป็นที่มาของวลี YOLO (You Only Live Once) เพราะเรามีแค่ชีวิตเดียวเท่านั้น ถ้าอย่างนั้นทำไมถึงไม่เลือกงานที่เรารัก และใช้ชีวิตแบบมีความสุขกันแทนล่ะ?
ถึงจะถามอย่างนั้น แต่เหมือนกับว่าเวลาได้เอาความฝันแบบเด็กๆ ของเราไป แล้วแทนที่ด้วยความจริงตรงหน้า โลกแห่งความจริงที่ทำให้เราต้องดิ้นรน ถึงขนาดทำให้ใครหลายคนจำเป็นที่จะต้องละทิ้งความฝันของตัวเองไปเลยทีเดียว และสุดท้ายก็เป็นโลกแห่งความจริงเช่นกันที่ทำให้เราเบิร์นเอาต์และอยากลาออกเพื่อไปตามหาความฝันของตัวเองวนลูปอยู่แบบนั้นไปเรื่อยๆ
ถ้าอย่างนั้นเราควรเลือกอะไรระหว่างงานที่ทำให้เรามีกินกับงานที่ทำให้เรามีความสุข?
งานที่ใช่กับงานที่ชอบแตกต่างกันที่ “แรงจูงใจ”
ต่อให้เป็นคนเรียนเก่งหรือรักเรียนแค่ไหน ก็จะรู้ว่าการอ่านหนังสือเรียนเพื่อสอบกับการอ่านหนังสือนิยายนั้นให้ความรู้สึกแตกต่างกันลับลับ นั่นเป็นเพราะทุกกิจกรรมที่เกิดขึ้นและจบลงได้นั้นเป็นเพราะ “แรงจูงใจ” โดยในทางจิตวิทยาแบ่งแรงจูงใจ (Motivation) ของมนุษย์ออกเป็น 2 ประเภท
[ ] แรงจูงใจจากภายใน (Intrinsic Motivation)
สิ่งนี้เกิดขึ้นจากตัวเราเองที่มีความสนใจ ความชื่นชอบและความลุ่มหลงในอะไรบางอย่าง โดยแรงจูงใจจากภายนอกจะเป็นแรงขับที่ทำให้เราสามารถทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้อย่างเป็นเวลานาน และเป็นไปได้ว่าเราอาจจะทำมันสำเร็จได้ในคราวเดียว เช่น การดูหนัง ละคร หรืออ่านนิยายที่ชอบได้ทั้งวันทั้งคืนแบบวางไม่ลงนั่นเอง
[ ] แรงจูงใจจากภายนอก (Extrinsic Motivation)
แรงจูงใจที่เกิดจากปัจจัยภายนอก เช่น รางวัล ชื่อเสียง ความสำเร็จ หรือการหลบหนีจากการถูกลงโทษ เป็นแรงขับที่เราไม่ได้ทำเพื่อความสนุกและความพึงพอใจของตัวเอง เป็นสิ่งที่มักจะต้องใช้พลังงานอย่างมาก หรือเป็นเป้าหมายบางอย่างที่ทำให้เราต้องปรับพฤติกรรม เปลี่ยนนิสัย เช่น การลดน้ำหนัก การเลื่อนตำแหน่ง การนำโปรเจกต์สำคัญของทีม หรือการเข้าประชุมกับทีมในเช้าวันจันทร์
แรงจูงใจทั้งสองประเภทถือเป็นแรงขับที่สำคัญในการทำงาน งานที่เราชอบมักใช้แรงจูงใจจากภายในเป็นตัวนำหลัก ส่วนงานที่ใช่ก็ทำให้เรามีรายได้ มีชื่อเสียงและประสบความสำเร็จ ซึ่งนับว่าเป็นงานที่ดีไม่ต่างกัน จะเห็นได้ว่าแรงจูงใจทั้งสองคือสิ่งจำเป็นเท่ากันทั้งคู่ ขึ้นอยู่กับว่าชีวิตของเรากำลังเจอกับ ‘เงื่อนไข’ อะไรอยู่บ้างเท่านั้นเอง
เราหาเลี้ยงชีพจากงานที่รักไม่ได้จริงหรือ?
ระหว่าง ‘มีฝัน’ กับ ‘มีกิน’ คุณจะเลือกแบบไหน?
เงื่อนไขต่างๆ ในชีวิตเองก็เป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญ ถ้าเรามีความฝันอยากจะเป็นศิลปิน อยากจะไปเรียนต่างประเทศและใช้ชีวิตอยู่ที่นั่น แต่กลับไม่มีพื้นที่ให้เราได้ฝึกฝนหรือแสดงความสามารถ หรืออาจเป็นเพราะเราเองก็เรื่องอื่นๆ ที่สำคัญไม่แพ้กันเข้ามาแทรกให้ต้องโฟกัส นั่นทำให้เงื่อนไขของเราอาจจะยังไม่พร้อมกับการวิ่งไล่ตามความฝัน
หลายคนอาจมองว่าการที่เราได้ “ทำในสิ่งที่รัก” ก็ช่วยให้เราทั้งมีกินและมีใช้ได้เหมือนกัน เราสามารถมีความสุขกับงานด้วยแรงจูงใจที่มาจากปัจจัยภายใน ซึ่งเป็นเรื่องที่เราสนใจ ชื่นชอบ หรือลุ่มหลงในสิ่งนั้นอยู่แล้ว ในขณะเดียวกันเรายังได้รับเงินเดือน ชื่อเสียง และได้สร้างผลงานซึ่งเป็นแรงขับจากรางวัลภายนอกด้วย
“เลือกงานที่เรารัก” การใช้แรงขับจากทั้งสองทาง ซึ่งได้ทั้งความสุขและตัวเงินก็อาจจะดูเป็นทางออกที่ดี แต่โลกแห่งความจริงไม่ได้เป็นอย่างนั้นเสมอไป นักจิตวิทยามองว่าถ้าเราใช้แรงจูงใจทั้งภายในและภายนอกเป็นแรงขับในการทำงานด้วยกันทั้งคู่อาจจะส่งผลเสียขึ้นได้
อย่างเช่นว่า เราสนุกกับการเล่นกีฬาในเวลาหลังเลิกเรียน หรือเล่นเพื่อผ่อนคลายความเครียดจากการเรียน แต่เมื่อเลือกที่จะใช้กีฬาเป็นอาชีพหลัก เราต้องเล่นเพื่อแข่งขัน เพื่อชัยชนะ เพื่อหน้าตาและศักดิ์ศรีของประเทศชาติ อาจทำให้เราค้นพบว่ากีฬาไม่ได้สนุกเหมือนเดิมอีกต่อไปแล้ว
สิ่งนี้มีชื่อเรียกว่า Overjustification Effect ซึ่งเป็นผลกระทบที่เกิดจากการที่เราทำบางสิ่งด้วยแรงจูงใจจากสองทางไปพร้อมๆ กัน แต่แรงจูงใจจากภายนอกสำคัญกับชีวิตเรามากกว่า จนทำให้แรงจูงใจภายในของเราลดลง จึงเป็นสาเหตุที่ทำให้ใครหลายคนไม่อยากเอาสิ่งที่ตังเองชื่นชอบ หรือมีความสุขกับมันมาเป็นงานหลัก
แต่ก็ใช้ว่างานที่ให้ค่าตอบแทนสูง ชื่อเสียง และความสำเร็จทางสังคมแก่เราจะเป็นคำตอบที่ถูกต้องสำหรับทุกคนเสมอไป เพราะเมื่อไรก็ตามที่แรงขับภายนอกเริ่มเปลี่ยนเป็นความกดดัน หรือความเครียดแล้วย้อนกลับมาทำร้ายสุขภาพจิตของเรา ทำให้เราเบิร์นเอาต์กับงาน เริ่มทำให้เราจมอยู่กับความคิดที่ว่าควรไปต่อหรือพอแค่นี้ดี นั่นก็อาจเป็นสัญญาณที่ทำให้เรารู้ว่าถึงเวลาแล้วที่ความสุขควรสำคัญเหนือสิ่งอื่นใด
แล้วเราจะหาทางออกให้กับชีวิตอย่างไรดี?
เลือกงานอย่างไร ให้ตอบโจทย์กับ ‘เป้าหมาย’ ของชีวิต
เลือกงานที่ตรงกับเป้าหมายของชีวิตในช่วงนั้น นี่คงเป็นคำตอบที่ดูจะเป็นทางออกที่ดีที่สุดแล้ว เพราะงานก็เป็นส่วนประกอบหนึ่งที่สำคัญกับชีวิต และชีวิตแต่ละช่วงวัยก็มีเป้าหมายที่ไม่เหมือนกัน เราจึงควรเลือกงานที่ตอบโจทย์กับชีวิตในแต่ละช่วงของตัวเอง
เด็กจบใหม่หรือคนหนุ่มสาวอาจกำลังมองหางานที่ทำให้พวกเขาได้พัฒนาตัวเอง ได้ท้าทายความรู้และความสามารถของตัวเอง หรือถ้าพวกเขาอาจจะกำลังต้องการแรงขับจากภายนอกมาเป็นต้นทุนให้ชีวิตสามารถทำงานที่รักได้โดยไร้ความกังวลในอนาคต ก็เป็นไปได้ว่าจะทำงานที่ใช้และได้ผลตอบแทนดีในช่วงแรก ก่อนจะเก็บสะสมเงินทุน หรือต้นทุนต่างๆ เพื่อลาออกมาทำในสิ่งที่รักเมื่อเวลาผ่านไป
บางคนอาจโชคดีกว่านั้น ที่ได้ทำงานที่รักและได้ผลตอบแทนที่ดีโดยไม่ต้องใช้เวลานานมากนัก ซึ่งทุกวันนี้ก็มีให้เห็นบ่อยๆ เพราะคนสามารถใช้เทคโนโลยีในการพัฒนาตัวเอง หรือผลิตผลงานได้ด้วยตัวเองและโพสต์ลงในแพลตฟอร์มออนไลน์ต่างๆ เช่น YouTube TikTok ก็จะทำให้คนทั่วโลกได้เห็นความสามารถ และรอคอยผลงานชิ้นต่อไป
หรือหลายคนอาจจะมองว่าอาชีพหลักควรจะเป็นอาชีพที่ให้ความมั่นคงกับชีวิต เป็นอาชีพที่ทำให้เราก้าวหน้า ประสบความสำเร็จ มีคอนเนคชันมากมาย เราสามารถตั้งใจทำงานอย่างหนักเพื่อสิ่งนั้นได้ แล้วก็นำสิ่งที่ชอบไปเป็นงานอดิเรกแบบที่เคยทำมาตลอด ก็ถือว่าเป็นอีกหนึ่งทางออกที่ทำให้เราสร้าง Work-Life Balance ได้อย่างดีอีกด้วย
เราไม่อาจบอกได้ว่า “การทำในสิ่งที่รัก” เป็นเรื่องเพ้อฝัน เป็นความคิดของคนที่ไม่อยู่กับโลกความจริง เพราะความสุขและคุณค่าทางใจอาจเป็นเป้าหมายที่สำคัญที่สุดในชีวิตของพวกเขาเหล่านั้นและ “การเลือกงานที่ทำให้ชีวิตรอด” ก็อาจจะเป็นทางออกที่ดีสำหรับคนที่ยังต้องจัดการเงื่อนไขต่างๆ ในชีวิตด้วยเช่นกัน เราจึงไม่ควรตัดสินหรือคิดแทนใคร
แต่ถ้าคำถามที่ว่า “ควรเลือกงานที่ชอบหรืองานที่ใช่?” เป็นสิ่งที่เรากำลังถามกับตัวเองอยู่ล่ะก็ ลองหยุดคิดสักนิดว่าชีวิตของเราในตอนนี้ต้องการอะไรมากกว่ากัน เรื่องเงินจำเป็นกับเรามากแค่ไหน เราสามารถมีความสุขกับงาน และใช้ชีวิตกับรายได้จำนวนนี้ได้ไหม หรืองานไหนสามารถพาเราไปถึงเป้าหมายได้มากกว่ากัน
แต่หากคิดอย่างไรก็ยังตัดสินใจไม่ได้ การลองทำดูก็อาจจะทำให้เราได้คำตอบกับตัวเอง ลองผิดลองถูก ลองทำลองลาออกสักครั้งให้ได้รู้ชีวิตจะเป็นไรไป แม้ว่าแรงจูงใจ ไม่ว่าจะจากภายในหรือภายนอกที่สร้างขึ้นมานั้นจะหมดลงและมอดดับได้อยู่เรื่อยๆ แต่มันก็สร้างขึ้นใหม่ได้เรื่อยๆ เช่นกัน
อ้างอิง
– How to get motivated even when you don’t feel like it : TED Talks – https://bit.ly/49abWX0
– Intrinsic Motivation: How Internal Rewards Drive Behavior : Kendra Cherry, Verrywell Mind – https://bit.ly/3SrWQ8i
– What Is Extrinsic Motivation? : Kendra Cherry, Verrywell Mind – https://bit.ly/481bjOx
– How the Overjustification Effect Reduces Motivation : Kendra Cherry, Verrywell Mind – https://bit.ly/3I3n2lf
#motivation
#worklife
#missiontothemoon
#missiontothemoonpodcast
