เมี๊ยวลืมทาสคนนี้ไปแล้วหรือยัง? จากกอดทุกวันสู่คนห่างไกล แล้วน้องแมวจะลืมเราไหมนะ?

เคยเลี้ยงดูกันมาตั้งแต่อ้อนแต่ออก ใช้ชีวิตร่วมกันตั้งแต่ยังตัวเท่าขวดนม ทว่าอยู่ดีๆ เจ้าของคนนี้ก็ต้องจากบ้าน เดินทางไปเรียนต่อในกรุงเทพฯ หรือออกไปทำภารกิจในแดนไกลจนไม่ได้กลับบ้านหลายเดือนไปจนถึงหลักปี พอกลับบ้านในช่วงวันหยุดยาว เจ้าเหมียวก็ทำเย็นชาใส่เหมือนกับไม่เคยรู้จักกันมาก่อน

ทั้งๆ ที่เรารักและคิดถึงเจ้าเหมียวตัวนี้ทุกวัน แต่แมวกลับทำเหมือนว่าได้ลบเราออกไปจากความทรงจำเสียแล้ว จนเราต้องมาตั้งคำถามว่า สรุปแล้ว แมวลืมเราจริงหรือไม่? หรือเป็นแค่ปฏิกิริยาแก้เผ็ดเจ้าของอย่างการ “งอน”

ถ้าหากจะค้นหาคำตอบของคำถามนี้ เราอาจจะต้องกลับไปค้นหาผลการวิจัยทางวิทยาศาสตร์เพื่อเป็นข้อมูลประกอบ โดยงานวิจัยจำนวนมากพบว่า “ความเป็นจริงแล้ว แมวจดจำเหตุการณ์ต่างๆ ได้เป็นอย่างดี และที่สำคัญ แมวฉลาดกว่าที่ทาสอย่างเราคิด !”

งานวิจัยญี่ปุ่นพบ แมวมีความทรงจำดีพอๆ กับสุนัขและมนุษย์ !

งานวิจัยที่น่าสนใจนี้เกิดขึ้นในปี 2560 โดยซาโฮะ ทาคากิ (Saho Takagi) นักวิจัยด้านสัตวศาสตร์ในผลงานวิจัย Use of incidentally encoded memory from a single experience in cats, Behavioural Processes (2017) ที่ทำการวิจัยร่วมกับอาสาสมัครแมวจำนวน 49 ตัว โดยทำการให้อาหารกับแมวเป็นจำนวนหลายประเภทแตกต่างกัน เมื่อเวลาผ่านไป ก็ลองให้อาหารที่แมวตัวนั้นชอบที่สุดเพื่อดูปฏิกิริยาของแมวอีกครั้ง และพบว่าแมวสามารถจดจำรายละเอียดและแยกแยะอาหารที่ชอบได้

นอกจากการวิจัยนี้แล้ว ก็ยังมีงานวิจัยที่พบว่าแมวสามารถจดจำรายละเอียดของเวลาและสถานที่ได้เช่นเดียวกับสุนัข แมวสามารถเข้าถึงความทรงจำของเหตุการณ์ต่างๆ ที่เคยผ่านมา โดยบางครั้งอาจจะจำได้ในรูปแบบของความบันเทิงคล้ายกับการฝันกลางวันของมนุษย์เลยทีเดียว

แต่อย่างไรก็ตาม ความจำของแมวส่วนมากก็ยังคงเป็นความจำระยะสั้น ที่แมวจะสามารถลืมได้ภายใน 10 นาที – 16 ชั่วโมง ซึ่งขึ้นอยู่กับว่าความทรงจำนั้นมีความสำคัญมากแค่ไหน ยิ่งสำคัญมากและแมวมีส่วนร่วมกับความทรงจำนั้น เช่น ได้สัมผัส ได้มอง ไปพร้อมๆ กับมีอารมณ์ร่วม แมวก็จะสามารถเก็บบันทึกความทรงจำในระยะยาวได้ในที่สุด

เพราะฉะนั้น เราจึงสามารถพูดได้อย่างเต็มปากว่า “แมวจำเจ้าของได้แน่นอน” เพราะการที่จะเลี้ยงแมวนัวหนึ่งได้นั้น เราต้องสร้างความผูกพันทั้งการได้มอง ได้สัมผัส มีเหตุการณ์หลายๆ อย่างเกิดขึ้นมากพอที่จะทำให้แมวเก็บเราไว้ในความทรงจำและที่สำคัญคือ “แมวต้องพึ่งพาเราในการอยู่รอด” ทั้งน้ำ อาหาร และที่พัก จึงไม่แปลกเลยที่หน้าเราเป็นสิ่งแรกที่แมวนึกถึง

แล้วเพราะอะไร แมวถึงทำเหมือนว่า “ไม่รู้จักเรา”

เหตุผลนี้เกี่ยวข้องกับการจัดเก็บความทรงจำของแมวเช่นกัน เพราะรู้หรือไม่ว่าอีกหนึ่งความทรงจำระยะยาวของแมวก็คือ “ความกลัว” จากประสบการณ์ที่กระทบกระเทือนจิตใจ เช่นการถูกทำร้าย การถูกทำให้กลัว หรือแม้แต่การทำให้แมวรู้สึกถูกทอดทิ้งอย่าง “การจากลา”

โดยความทรงจำระยะยาวของแมวประเภทนี้ จะจัดเก็บในรูปแบบของอาการบอบช้ำทางจิตใจ และเมื่อมีต้นเหตุของความทรงจำนี้กลับมาอีกครั้ง แมวจะถูกกระตุ้นความทรงจำและทำให้เกิดความเครียดเทียบเท่ากับช่วงที่เกิดเหตุการณ์ครั้งแรก จึงไม่แปลกเลยว่าทำไมไม่ว่าเวลาจะผ่านเท่าไหร่ แมวก็จะยังคงจำคนที่ทำร้ายมันได้หรือยังคงไม่ชอบคนเดิมๆ อยู่ ซึ่งการแสดงออกก็มีได้หลายระดับตั้งแต่การขู่ การวิ่งหนี สั่น กลัว หรือแม้แต่การเมิน

จะขอคืนดีอย่างไร เพื่อให้น้องแมวกลับมารักเราเหมือนเดิม

แม้ว่าแมวจะเป็นสัตว์ที่ได้ชื่อว่า “เอาใจยากที่สุด” แต่ถ้าเรามีความพยายามในการเอาชนะ แมวก็สามารถเชื่อมต่อความทรงจำเก่าและปะติดปะต่อกับความประทับใจใหม่ได้เช่นกัน แล้วเราจะขอคืนดีแมวอย่างไร เพื่อให้แมวกลับมารักและทำตัวน่ารักกับเราเหมือนแต่ก่อน?

วิธีที่สามารถช่วยได้คือการใช้ประโยชน์จากความทรงจำระยะยาวของแมวอย่างการ “เชื่อมต่อความทรงจำและความประทับใจจากในอดีต” หรือ Emotional Connection

เพราะแมวเป็นสัตว์ที่สร้างความทรงจำด้วยอารมณ์ ดังนั้นแมวจึงมีแนวโน้มที่จะจดจำเจ้าของได้หากมีความทรงจำที่มีความสุขมากมาย ยิ่งเราเล่นด้วยกัน กอดกันหรือแปรงขนให้แมวเหมือนกับที่เคยทำในอดีต แมวก็จะยิ่งนึกถีงช่วงเวลาดีๆ เหล่านั้นและกลับมารักเราได้อีกครั้ง

แต่ถ้าหากเราเคยสร้างความทรงจำที่เลวร้ายในอดีตอย่างการดุด่า ตี ทำโทษ แมวก็สามารถจดจำได้เช่นกัน ให้เราหลีกเลี่ยงการกระทำเหล่านั้น เปลี่ยนตัวเองเป็นทาสคนใหม่ แล้วสร้างความทรงจำดีๆ เข้ามาแทนที่

แมวก็มีหัวใจ มีสมองและความทรงจำระยะยาวเช่นเดียวกันกับมนุษย์ จึงไม่ต้องแปลกใจเลยว่าการที่แมวเมินหรือทำท่าทีไม่ชอบเรานั้นจะเป็นเรื่องที่แปลก เพราะไม่ว่าอย่างไรความรู้สึกของแมวก็มีความซับซ้อนไม่ต่างจากเรา มีทั้งความทรงจำที่อยากจะจำและความทรงจำที่อยากจะลืมเช่นเดียวกัน เราในฐานะของเจ้าของที่ได้สร้างแผลจากการจากลาแล้ว ก็สามารถเก็บความทรงจำนั้น ฟื้นฟูความสัมพันธ์ให้กลับมาดีได้เหมือนเดิมได้ แค่เพียงเราใส่ใจและแสดงออกมาให้แมวรับรู้เท่านั้นเอง

อ้างอิง
– Do cats recognise their owners? : Cat Protection – https://bit.ly/4azZTnp 
– Use of incidentally encoded memory from a single experience in cats, Behavioural Processes (2017) : Saho Takagi, National Library of Medicine – https://bit.ly/3RDTqz8

#relationship
#cat
#missiontothemoon
#missiontothemoonpodcast