เทคโนโลยีได้เข้ามาเปลี่ยนแปลงชีวิตของเราในหลายๆ ด้าน ไม่ว่าจะเป็นการใช้ชีวิตปกติทั่วไป ไปจนถึงการทำงาน หรืออย่างในช่วงที่ผ่านมาเราก็ได้ยินคำว่า Digital Transformation กันอยู่บ่อยครั้ง เพราะหลายองค์กรเริ่มนำเทคโนโลยีเข้ามาปรับใช้กับการทำงานมากขึ้น หรือแม้แต่ “ภาครัฐ” เอง ก็เริ่มมีการปรับเปลี่ยนเพื่อปรับตัวเข้าสู่ยุคดิจิทัลเพื่อตอบโจทย์ผู้ที่เข้ามาใช้บริการด้วยเช่นกัน
ในบทความนี้ เราจะพาทุกคนไปรู้จักอีกด้านของความพยายามในการก้าวเข้าสู่การเป็นราชการอิเล็กทรอนิกส์ของภาครัฐ รวมถึงพาไปสำรวจพร้อมๆ กันว่า การเปลี่ยนแปลงครั้งนี้มีความท้าทายอย่างไร ประชาชนและภาคธุรกิจจะได้ประโยชน์อะไรบ้าง ผ่านสรุปบทสัมภาษณ์กับคุณอ้อนฟ้า เวชชาชีวะ เลขาธิการคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ
ความสำคัญของเทคโนโลยีที่มีต่อภาครัฐ
เมื่อพูดถึงคำว่า “ระบบราชการ” ก็ต้องบอกว่าเป็นคำที่ค่อนข้างกว้างและใหญ่มาก จึงทำให้มีหน่วยงานที่เห็นความสำคัญของเทคโนโลยีและมีการขับเคลื่อนเรื่องนี้มานานแล้ว เช่น การที่ประชาชนสามารถจ่ายภาษีผ่านระบบออนไลน์ของกรมสรรพากรได้ แต่ในขณะเดียวกัน ก็ยังมีบางหน่วยงานที่เพิ่งเริ่มพัฒนาเรื่องเทคโนโลยี
ในความเป็นจริงแล้ว เทคโนโลยีถือว่ามีความสำคัญในการพัฒนาระบบราชการมาก ซึ่งไม่ใช่สำคัญเฉพาะในเรื่องของการทำงานของข้าราชการ แต่ยังสำคัญต่อเรื่องการตอบสนองความต้องการของประชาชนอีกด้วย ซึ่งเรื่องนี้ถือเป็นหลักสำคัญในการปฏิบัติราชการ
สำนักงาน ก.พ.ร. มีหน้าที่ทำให้หน่วยงานราชการปฏิบัติตามหลักที่เรียกว่า “ธรรมาภิบาล” และการทำรัฐบาลดิจิทัล หรือ Digital Government นั้นคือโซลูชันสำคัญที่สุดที่ทำให้เกิดธรรมาภิบาล ไม่ว่าจะเป็นในเรื่องของหลักการตอบสนองความต้องการของประชาชน เรื่องการบริหาร เรื่องของประสิทธิภาพและประสิทธิผลที่ดีขึ้น เรื่องความโปร่งใส รวมถึงเรื่องความรับผิดชอบด้วย
สิ่งเหล่านี้จะประกอบรวมกันและสร้างความเชื่อมั่นของประชาชนที่มีต่อระบบราชการ รวมถึงข้าราชการเองก็มีความปลอดภัยในการทำงานบนระบบดิจิทัลมากขึ้นอีกด้วย
เพราะถ้าพูดถึง “ราชการ” เมื่อก่อนหลายคนคงจะทราบกันดีว่าราชการทำงานด้วยกระดาษเป็นหลัก ทำให้มีข้อมูลซ้ำซ้อน ซึ่งความซ้ำซ้อนของข้อมูลนี้ทำให้ปัญหาไปตกอยู่ที่ประชาชนในเรื่องความไม่สะดวก และตกอยู่ที่ตัวข้าราชการเอง ที่ไม่สามารถดึงข้อมูลมาใช้ได้โดยง่าย
นี่จึงเป็นเรื่องที่สำนักงาน ก.พ.ร. พยายามขับเคลื่อนกันอยู่ว่าจะทำอย่างไรให้ข้อมูลมาอยู่ที่เดียวกันและสามารถใช้ร่วมกันได้
Digital Transformation ในภาครัฐไม่ใช่เรื่องง่าย แต่ใช่ว่าจะทำไม่ได้
การทำ Digital Transformation นั้นถือว่าไม่ใช่เรื่องง่าย เนื่องจากภาครัฐมีหน่วยงานกว่า 9,000 หน่วยงาน อีกทั้งยังมีข้าราชการเกือบ 3 ล้านคน แต่หลายหน่วยงานมีความตั้งใจสูงในการพยายามขับเคลื่อนเรื่องนี้ อย่างสำนักงาน ก.พ.ร. เอง ก็มีการทำระบบหนึ่งที่ชื่อว่า Biz Portal ขึ้นมา โดยมีเป้าประสงค์เพื่อที่จะให้ธุรกิจต่างๆ สามารถขอใบอนุญาตครบจบในที่เดียวผ่านระบบออนไลน์
แต่สาเหตุที่เมื่อก่อนยังไม่สำเร็จนั้นเป็นเพราะว่า แต่ละหน่วยงานมีการพัฒนาเรื่องเทคโนโลยีไม่เท่ากัน เมื่อหน่วยงานหนึ่งพร้อม แต่อีกหน่วยงานหนึ่งไม่พร้อม เช่น อาจจะติดเรื่องกฎหมายหรือกฎระเบียบ จึงทำ Digital Transformation ลำบาก
แต่เมื่อโควิด-19 เข้ามา จึงเป็นเหมือนวิกฤตที่เป็นโอกาส เพราะวิกฤตการณ์นี้ได้เข้ามาเป็นจุดพลิกผันมายด์เซ็ตของข้าราชการให้หันมายอมรับเรื่อง Digital Transformation มากขึ้น สำนักงาน ก.พ.ร. ได้นำเอาโอกาสนี้มาเป็นตัวขับเคลื่อนให้ทุกหน่วยงานเริ่มทำระบบบริการอิเล็กทรอนิกส์ (e-Service)
ทุกฝ่ายต้องร่วมมือขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง
การขับเคลื่อนการทำ Digital Transformation ไม่สามารถทำได้ด้วยแค่สำนักงาน ก.พ.ร. เพียงหน่วยงานเดียว ต้องมีหลายๆ ฝ่ายร่วมแรงร่วมใจกันขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ ไม่ว่าจะเป็น..
1) สำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องค์การมหาชน) หรือ DGA : ทำหน้าที่ดูแลในเชิงเทคนิค
2) สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์ หรือ ETDA : ทำหน้าที่ดูแลเรื่องความปลอดภัยและธุรกรรมต่างๆ
3) กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม หรือ DES : ทำหน้าที่ให้การสนับสนุนเรื่องโครงสร้างพื้นฐาน
4) สำนักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา : ทำหน้าที่ในการออก พ.ร.บ. การปฏิบัติราชการทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2565 มารองรับ
5) สำนักงาน ก.พ.ร. : ทำหน้าที่ดูแลในเชิงของบทบาทหน้าที่ของแต่ละหน่วยงาน ว่าหน่วยงานไหนสามารถปรับเรื่องใดเป็นดิจิทัลได้บ้าง
เมื่อมีกระบวนการ Digital Transformation เกิดขึ้นแล้ว การเปลี่ยนแปลงที่คาดหวังให้เกิดขึ้นคือ ภาครัฐมี One Stop Service ที่เป็นแพลตฟอร์มกลางเชื่อมโยงงานบริการของทุกหน่วยงานภาครัฐที่ตอบโจทย์ประชาชนเฉพาะกลุ่ม เฉพาะเรื่องมารวมไว้ที่เดียว และเพิ่มจำนวนบริการให้ครอบคลุมตั้งแต่วัยแรกเกิดจนถึงวัยชรา เช่น เรื่องการตรวจสอบข้อมูล สิทธิ หรือบริการอื่นๆ ก็ใช้ Citizen Portal ผ่าน Application ทางรัฐ ส่วนเรื่องธุรกิจต้องใช้ Biz Portal ผ่าน bizportal.go.th รวมถึงประชาชนติดต่อภาครัฐโดยใช้ One Stop Service ที่ไม่ต้องเดินทางไปแต่ละหน่วยงาน สิ่งนี้คือความคาดหวังที่อยากให้เกิดภายในปี 2030
และที่สำคัญคืออยากให้ประชาชนมีส่วนร่วมกับภาครัฐผ่านระบบอิเล็กทรอนิกส์มากขึ้น เช่น การให้ความคิดเห็นหรือการร้องเรียน ที่จะทำให้มีการปฏิสัมพันธ์กัน และทำให้ภาครัฐสามารถพัฒนาตัวเองได้มากขึ้น
“กฎหมาย” ตัวการสำคัญในการปลดล็อกการเปลี่ยนแปลง
เมื่อพูดถึง “ราชการ” หลายคนอาจจะนึกถึงความไม่สะดวกหรือความล่าช้า ส่วนหนึ่งเราคิดกันว่ามาจากมายด์เซ็ตการทำงานของข้าราชการ แต่จริงๆ แล้วถ้าเรามองลงไปลึกกว่านั้น ก็จะเห็นว่ามายด์เซ็ตเหล่านี้มาจากพฤติกรรมที่ข้าราชการทำมาซ้ำๆ ซึ่งพฤติกรรมเหล่านี้ถูกหลอมรวมมาจากกฎระเบียบต่างๆ เช่น เมื่อพูดถึง Digital Transformation บางคนจะบอกว่าเปลี่ยนไม่ได้ เพราะมีกฎระเบียบหลายอย่างตีกรอบครอบไว้อยู่
หรือบางคนกลัวว่าหากทำอะไรที่นอกเหนือกฎระเบียบแล้ว กลัวจะถูกตรวจสอบหรือกลัวทำอะไรผิดไป สิ่งเหล่านี้ทำให้ไม่มีนวัตกรรมใหม่ๆ เกิดขึ้นในภาครัฐ เช่นเดียวกันกับเรื่อง Digital Transformation ที่ในอดีตไม่มีกฎหมายรองรับ หลายคนจึงไม่กล้าทำอะไรนอกเหนือกฎระเบียบ ดังนั้นจึงเกิดพระราชบัญญัติการปฏิบัติราชการทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2565 ภายใต้คอนเซปต์ “ราชการอิเล็กทรอนิกส์” นี้ขึ้นมา เพื่อปลดล็อกกฎระเบียบทั้งหมดที่ขัดขวางการเปลี่ยนผ่านสู่ดิจิทัลของภาครัฐ
พ.ร.บ. ฉบับนี้เปิดโอกาสให้ข้าราชการใช้ดิจิทัลได้อย่างเต็มที่ เพื่ออำนวยความสะดวกให้กับประชาชนในการติดต่อกับภาครัฐหรือทำธุรกรรมกับภาครัฐผ่านระบบดิจิทัลได้ เพราะกฎหมายนี้ร่างขึ้นมาโดยยึดประชาชนเป็นศูนย์กลาง และประโยชน์ที่ประชาชนจะได้รับเป็นหลัก
ส่วนประโยชน์ที่ข้าราชการจะได้รับในฐานะเจ้าหน้าที่คือ การทำงานที่สะดวกขึ้น รวมทั้งยังสามารถรองรับคนทำงานรุ่นถัดๆ ไปด้วย เพราะคนรุ่นใหม่ต่างก็ใช้ชีวิตบนโลกดิจิทัลกันทั้งนั้น
ความคาดหวังต่อการเปลี่ยนแปลงที่กำลังจะมาถึง
เนื่องจากภาครัฐต้องทำงานบนหลักธรรมาภิบาล ดังนั้นจะต้องสร้างความเชื่อมั่นให้กับประชาชน และ Digital Government ก็ถือเป็นภาพลักษณ์ที่ดีที่จะแสดงให้ประชาชนเห็น เพราะเป็นสิ่งที่สร้างทั้งความสะดวก ความรับผิดชอบ และความโปร่งใส การเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ก็จะทำให้ประชาชนไว้วางใจในการติดต่อกับภาครัฐมากขึ้น
และที่สำคัญคือ หากภาครัฐสามารถเปลี่ยนผ่านไปสู่ระบบดิจิทัลได้แล้ว ก็ถือเป็นโอกาสอันดีที่จะนำเอาสิ่งนี้มาเปิดรับฟังความคิดเห็นของประชาชน เพื่อนำเอาไปปรับปรุงและพัฒนาการทำงานของภาครัฐกันต่อไป
แม้ว่าหลายคนจะติดภาพว่า “ราชการ” นั้นเต็มไปด้วยความไม่สะดวกสบายและไม่ทันสมัย แต่ในปัจจุบันภาครัฐมีความมุ่งมั่นที่จะพัฒนาการบริการเพื่อตอบโจทย์ความต้องการของประชาชนให้ดียิ่งขึ้น ซึ่งการเปลี่ยนแปลงครั้งนี้ก็ถือว่ามีความท้าทายพอสมควร แต่ก็เป็นการลงทุนที่คุ้มค่าต่อทั้งตัวประชาชนและภาครัฐเอง
ฟังบทสัมภาษณ์คุณอ้อนฟ้า เวชชาชีวะ เลขาธิการคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ เต็มๆ ได้ที่ : https://bitly.ws/TDsk
Mission To The Moon X สำนักงาน ก.พ.ร.
